شانزدهمين اجلاس سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد كه از يكشنبه هفته جاري با حضور هيات هاي كارشناسي در تهران آغاز شده پنجشنبه پس از فرمايشات رهبرمعظم انقلاب در مراسم افتتاحيه نشست سران و سخنان محمد مرسي، رئيس جمهور مصر به عنوان رئيس پانزدهمين اجلاس غيرمتعهدها، رياست اين جنبش به مدت 3 سال برعهده جمهوري اسلامي ايران قرار خواهد گرفت.
شركت كنندگان در اين اجلاس در اظهارنظرهاي متعدد اعلام كرده اند كه رياست ايران بر جنبش غيرمتعهدها نويد آغاز مرحله اي جديد از ايفاي نقش اين جنبش در تحولات منطقه اي و بين المللي مي دهد.
به عنوان نمونه « عزالدين رمزي» قائم مقام وزير خارجه طي سخناني در نشست وزراي جنبش عدم تعهد ابتدا با بيان اينكه اين اجلاس در دوراني تشكيل مي شود كه عرصه بين المللي لحظات حساسي را پشت سر مي گذارد، يادآور شد: اين تغييرات بايد منطقه و سازمان هاي بين المللي را بر آن دارد كه با تغييرات و اصلاحات منافع همه كشورها را به نحوي تامين كنند.
وي سپس با اشاره به انتقال رياست جنبش به تهران گفت: مطمئن هستيم كه برادران ايراني مان مي توانند اهداف جنبش را با قدرت پيش برده و دستاوردهاي آن طي 50 سال گذشته را دنبال كند.
«عدنان منصور» وزير خارجه لبنان نيز در اين باره اعلام كرد: برگزاري اجلاس عدم تعهد در تهران به جمهوري اسلامي ايران جايگاه ويژه اي مي دهد، ايران نمونه زنده و كاملي براي كشورهاي غيرمتعهد است.
«الحاج محمد مومني» وزير امور خارجه غنا نيز با تاكيد بر اينكه ما از رهبري جمهوري اسلامي ايران بر اجلاس نم خوشحال هستيم، گفت: ايران ظرفيت رهبري جنبش عدم و تحقق صلح و امنيت جهاني را دارد چرا كه يكي از قدرت هاي برتر آسيا و خاورميانه است.
وزير امور خارجه غنا همچنين به توانمندي هاي بالاي علمي در ايران اشاره و افزود: جمهوري اسلامي ايران داراي پيشينه قوي علمي است و به همين دليل مي تواند يكي از موفق ترين سابقه در دوران رياست نم را رقم بزند.
«عثمان صالح» وزير خارجه اريتره هم در اين باره گفت: ايران بازيگر مهم منطقه اي است و براي حل چالش هاي مهم منطقه به ويژه در فلسطين و سوريه مي تواند اقدامات موثري انجام دهد.
جنبش غيرمتعهدها مي تواند به عنوان دومين سازمان رسمي بين المللي پس از سازمان ملل متحد به لحاظ جايگاه، توان و گستردگي نماد بروز و ظهور نظام چند قطبي بوده و با به چالش كشيدن نظام سلطه و يك جانبه گرايي، افق هاي روشني پيش روي ملل جهان قرار دهد.هم اكنون اين جنبش مي تواند تجلي اراده ملل مستقل براي دست يابي به صلح و بازار توليد و مصرف در كشورهاي مستقل، نويدبخش آينده روشن در تحولات جهاني باشد.
الگوهاي سياسي، اجتماعي غرب براي كشورهاي در حال توسعه به ويژه كشورهاي مستقل قابل تجويز نيست و استفاده از اين مدل ها با ساختارهاي سياسي، فرهنگي و اجتماعي اين كشورها سازگاري ندارد. به واقع منزلت يابي جنبش عدم تعهد نيازمند آن است كه الگوي جديدي از رفتار و روابط را در دستور كار خود قرار دهد. اين امر در شرايطي حاصل مي شود كه كشورهاي مستقل بتوانند موقعيت خود را در فضاي همكاري و مشاركت تعريف كنند. توسعه همكاري با كشورهاي مستقل جهان يكي از سياست هاي راهبردي و رويكردهاي اصلي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران است.
جمهوري اسلامي ايران براي همگرايي و همكاري اقتصادي و امنيتي با كشورهاي مستقل عزم راسخ دارد؛ زيرا بر اين اعتقاد است كه پيش زمينه تقويت مناسبات، وجود روابطي مستحكم و در هم پيوسته بين كشورهاي مستقل و غيروابسته است.
به اعتقاد تحليلگران سياسي جهان امروز به ويژه در دو دهه اخير چالش هاي متفاوت تري را از دوران جنگ سرد تجربه مي كنند اما با اين وجود چالش ها هنوز پابرجا هستند؛
چالش هايي كه عمدتا ناشي از مداخله قدرت هاي خارجي و فرامنطقه اي است. در اين شرايط جنبش غيرمتعهدها به عنوان بخش اعظمي از كشورهاي آسيب ديده از مداخله قدرت هاي استعمارگر مي تواند نقش موثري براي مقابله و يا حل چالش هاي منطقه اي و بين المللي ايفا كند. در چنين شرايطي ايران در حالي رياست اين جنبش را براي يك دوره 3ساله برعهده مي گيرد كه تحولات بسياري در منطقه رخ داده و اكثر همسايگان ما با تنش هاي بسياري روبرو هستند از سوي ديگر با توجه به شرايط فعلي كشور برگزاري اجلاس «نم» مي تواند روابط كشورهاي عضو را در دوره آينده تسهيل كند، با توجه به اينكه در اين اجلاس كشورهاي صاحب نظر و صاحب اعتباري شركت دارند، اين اجلاس مي تواند در روابط آتي اعضا تاثيرگذار باشد. چرا كه برگزاري يك اجلاس آن هم پس از تمام فشارها و تلاش هايي كه براي منزوي نشان دادن ايران صورت گرفت مي تواند به اعتبار و جايگاه كشور بيفزايد؛ به اين دليل كه در هر صورت حضور سران بسياري از كشورها، اداره و هماهنگي برنامه هاي اجلاس همگي به نوعي تجربه مديريتي در يك كشور محسوب شده و نشان مي دهد ايران تا چه حد از توان بسيج و توانايي مديريت يك نشست مهم بين المللي برخوردار است.
بحث هاي مرتبط با بيداري اسلامي، بحث كشورهاي مسلمان و در حال توسعه و سياست هاي مرتبط با جهان استعمار و نظام سلطه و موضوع بحران هاي جهاني كه امروز شاهد آن هستيم از جمله محورهايي است كه مي تواند با توجه به اينكه رياست اين اجلاس به كشورمان سپرده مي شود، مواضع ايران در اين خصوص را رساتر به گوش جهانيان برساند.
ايران و غيرمتعهدها
57 سال پيش جنبش كشورهاي غيرمتعهد يا جنبش عدم تعهد در سال 5195 ميلادي در اوج جنگ سرد و فضاي دوقطبي بين غرب و شرق با هدف وحدت ميان كشورهايي كه نه در اردوگاه كمونيسم و نه در اردوگاه سرمايه داري (امپرياليسم)، قرار داشتند، تشكيل شد. اما با اتمام دوران جنگ سرد، هم اكنون اعضاي اين جنبش را اكثرا كشورهاي در حال توسعه تشكيل مي دهند.
نخستين تلاش براي ايجاد همگرايي ميان كشورهايي كه بعدها به غيرمتعهدها معروف شدند، در سال 1955 در كنفرانس باندونگ در شهر باندونگ اندونزي انجام شد. جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر و سوكارنو روساي وقت حكومت كشورهاي هند، مصر و اندونزي در اين اجلاس انديشه تشكيل چنين سازماني را مطرح كردند. چون اين اتفاق كمي بعد از استقلال هند رخ مي داد تحت تاثير جهان بيني مهاتما گاندي نيز قرار داشت.
در 1961اولين اجلاس سران عدم تعهد با حضور مارشال يوزيپ بروز تيتو رهبر يوگسلاوي، قوام نكرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رئيس جمهور مصر، جواهر لعل نهرو نخست وزير هند و سوكارنو رهبر استقلال اندونزي در كنفرانسي كه در شهر بلگراد در كشور يوگسلاوي برگزار شد، اين سازمان موجوديت خود را اعلام كرد.
جمهوري اسلامي ايران كه به دليل عضويت در پيمان نظامي مركزي سنتو از عضويت در جنبش عدم تعهد محروم مانده بود در سال 1979 پس از پيروزي انقلاب اسلامي به عضويت اين جنبش درآمد.
لغو برگزاري هفتمين اجلاس سران در بغداد به دليل تجاوز نظامي عراق به ايران و انتقال اين اجلاس به دهلي نو از مهمترين رويدادهاي جنبش به حساب مي آيد. حضور و سخنراني حضرت آيت الله خامنه اي، رهبر معظم انقلاب به عنوان رئيس جمهور وقت در اجلاس هشتم در كشور زيمبابوه نقطه عطفي از حضور ايران در اين جنبش است.
53 كشور آفريقايي، 40 كشور آسيايي، 26 كشور آمريكاي لاتين و كارائيب و يك كشور اروپايي (بلاروس) 120عضو جنبش عدم تعهد را تشكيل مي دهند و 18كشور و 10سازمان از جمله سازمان ملل، سازمان همكاري اسلامي و اتحاديه عرب نيز اعضاي ناظر اين جنبش را تشكيل مي دهند.