رضا رحمتي
يكي از مهم ترين ابزارهايي كه توسط غرب براي مقابله با نفوذ جمهوري اسلامي طراحي شده، ابزار فرهنگي است. ابزار فرهنگي مورد استفاده غرب كه با عناوين متفاوتي؛ از جمله ناتوي فرهنگي، شبيخون فرهنگي، تهاجم فرهنگي و ...، از آن ياد شده براي فروپاشيدن نظام سياسي جمهوري اسلامي طراحي شده است. براي مثال در اين جا به عبارت «ناتوي فرهنگي» اشاره مي كنيم. استفاده از عبارت »ناتوي فرهنگي«، بيانگر گسترد گي حجم معارضه عليه ايران محسوب مي شود. زماني آمريكايي ها براي مقابله با تأثير و نفوذ كمونيسم به اروپاي شرقي، سازمان پيمان آتلانتيك شمالي يا همان ناتو را ايجاد كردند كه عمده فعاليت آن مبتني بر نظامي گري بود. حال براي جلوگيري از نفوذ ايران در عرصه داخلي، منطقه اي و بين المللي از ناتوي فرهنگي بهره مي برند. ناگفته پيداست كه استفاده از تمام ابزارهاي رسانه اي، تبليغاتي و اطلاعاتي در ناتوي فرهنگي صورت مي گيرد و در اين حمله و شبيخون، هدف، از بين بردن فرهنگ براي جدايي آن، از سياست است. همان طور كه در شبيخون فرد يا كشور مورد تهاجم هيچ اطلاعي از طرف حمله، ابزارها، اراده و توان آن، ندارد در شبيخون فرهنگي نيز كشور هدف هيچ اطلاعي از ابزارها و توان كشور حمله كننده ندارد. 
از اوان شكل گيري جمهوري اسلامي ايران و بعد از تسخير سفارت آمريكا در ايران هجمه اي از جنگ نظامي (البته نيابتي)، اطلاعاتي، اقتصادي و نرم توسط اين كشور عليه ايران، شكل گرفت. ابزارهاي اين چهارگانه فوق متفاوت از هم بوده اند، ولي اهداف چهارگانه نظامي، اطلاعاتي، اقتصادي و نرم مشترك بوده؛ براندازي و تغيير رژيم (regime change). 
مانند بسياري از اصطلاحات علوم انساني جنگ نرم نيز تعريف واحدي ندارد، با اين حال آنچه در مورد آن وفاق وجود دارد اين است كه: «مفهوم جنگ نرم (soft war) در مقابل جنگ سخت (hard war) است»، در يك تعريف شفاف تر و كامل تر بايستي گفت كه جنگ نرم يك اقدام پنهان متشكل از عملياتهاي سياسي، فرهنگي و اطلاعاتي توسط كشوري است براي تأثير و تغييرات دلخواه و مطلوب در كشور هدف. 
ناتوي فرهنگي در ايران؛ اين پديده در ايران با شاخص هايي مانند ايجاد نابساماني اقتصادي، شكل دادن به نارضايتي در جامعه، تأسيس سازمانهاي غيردولتي در حجم گسترده، جنگ رسانه اي، عمليات رواني براي ناكارآمد جلوه دادن دستگاه دولت، تضعيف حاكميت ايران از طرق جامعه شناختي و نافرماني مدني و نهايتا ناتوي فرهنگي متبلور شده است. مهمترين جلوه و ابزار اين پديده در ايران همان قسمت آخر يعني «ناتوي فرهنگي» است. ورود اين اصطلاح به ايران از اوايل دهه 1370 و با روشنگري هاي رهبر انقلاب صورت گرفت. سخنراني سال 1371 ايشان در مورد «تهاجم فرهنگي»، هشداري به نظام اجتماعي و سياسي براي مراقبت رواني از چارچوب هاي هويتي بود. در ناتوي فرهنگي فرهنگ هم به عنوان ابزار محسوب مي شود و هم هدف اوليه تأثيرگذاري در نظر گرفته ميشود. 
با گذشت بيش از سي سال از پيروزي انقلاب اسلامي (انقلابي كه با مقابله سلطه و با امپرياليسم آمريكا و صهيونيزم جهاني درهم آميخته است)، انعكاس ارزشها و مباني سياسي انقلاب اسلامي و استمرار «استكبارستيزي» در كسوت جنبش هاي جديد اجتماعي كابوس شب و روز جبهه غرب و به خصوص آمريكا شده است. شكل گيري ظرفيت هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي متفاوت از ايدئولوژي اي كه نظام سياسي سرمايه داري در بسته هاي مختلف (فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي)، سبب شده تا آمريكا بودجه هاي ميليارد دلاري براي استحاله فرهنگي و سياسي ايران در نظر بگيرد. از فعال كردن اپوزيسيون گرفته تا تلاش براي استحاله فرهنگي تا ترويج روحيه 
مصرف گرايي، يأس نسبت به نظام سياسي در جامعه، تا شايعه پراكني و ... . 
جدا كردن نظام سياسي از نظام اجتماعي به عنوان هدف غايي؛ در اين بين جدا كردن نظام سياسي از نظام اجتماعي در ايران به عنوان مهم ترين هدف سياسي آمريكا تلقي مي شود. نظام سياسي كه مبناي خود را مبارزه با «سلطه» تعريف كرده و نظام اجتماعي كه در بستر فرهنگ سلطه ستيزي، جامعه پذير شده است. تلاش در جهت رها كردن اين بعد از رژيم سياسي، بدون ترديد شبيه ريختن روغن به چرخ دنده هاي خشك ماشين «سياست تغيير رژيم ايران» توسط آمريكا تلقي مي شود. تلاش براي ايجاد شكاف بين اين دو ساختار همان چيزي است كه از آن با عنوان «جدايي افكار عمومي جامعه از نظام سياسي» ياد مي شود كه از هر طريقي ممكن است صورت گيرد (به چند مورد در زير اشاره مي كنيم)؛
الف)جنگ تصوير؛ 
پخش فيلمهاي ضد خانوادگي و تبليغات منحرف كننده و مستهجن شبكه هاي «فارسي وان» و «من و تو»، استفاده از بنگاههاي خبري «بي بي سي فارسي»، «صداي آمريكا«،«صداي اسرائيل» و ...، همه راهبردهايي است كه مورد استفاده غرب قرار گرفته است. استفاده از اين ابزار را «جنگ هنر، تصوير و مستطيل رنگي» ناميده اند، توان اين ابزار براي جابه جايي افكار و رفتار عمومي بسيار حائز اهميت بوده و هست. 
ب) تقويت ايده جنبش دموكراسي (البته) به سبك آمريكايي؛ گسترش دموكراسي با محوريت اومانيسم و مستمسك قرار دادن مقوله حقوق بشر، حقوق زنان و دامن زدن به مطالبات صنفي و اجتماعي و همچنين سازماندهي نارضايتي ها و نافرماني مدني به وسيله مطبوعات و ... . 
ج) پاشنه آشيل قرار دادن غريزه جنسي هم به عنوان ابزار و هم هدف توسط غرب و دستگاه رسانه اي اين بلوك در قالب استفاده از نمادهاي اروتيكال و جنسي، اين مقوله را مي توان در تمامي برنامه هاي تلويزيوني، خبري و تبليغاتي غرب كه در ماهواره ها پخش مي شود، مشاهده كرد. اين ابزار براي 
بي تفاوت كردن نسل جوان نسبت به نظام سياسي مورد استفاده قرار گرفته است. 
د) بهره وري از ديپلماسي عمومي و تلاش براي مخاطب قرار دادن نظام اجتماعي و نه نظام سياسي به عنوان طرف مذاكره و موضوع مذاكره. شبيه ايجاد سفارت خانه مجازي توسط وزارت امور خارجه آمريكا براي تأثيرگذاري بر قشر تأثيرپذير جامعه. 
بهره وري از ابزارهاي فرهنگي هم براي اضمحلال فرهنگي و هم براي تغيير تعهدات عمومي نسبت به تعلقات نظام سياسي جمهوري اسلامي ايران است. مقوله اي كه با جنگ نيابتي آمريكا در ايران در 8 سال ابتداي انقلاب براي اين كشور قابل دسترس نبود، اينك در لواي باب كردن آلودگي فرهنگي سينه سپر كرده است. بنابراين استفاده از فضاي فرهنگي جامعه توسط آمريكا براي تغيير نظام سياسي در اولويت سياست خارجي اين كشور قرار دارد. ابزار فرهنگ، ابزار بي سر و صدايي است و هزينه كمي نيز دارد، چراكه نه تنها نيازي به آماده كردن افكار عمومي دنيا براي جنگ وجود ندارد (آن چيزي كه در كاربرد ابزار نظامي نياز به آن است) بلكه در صورت موفقيت، هزينه هاي مالي و انساني كمي نيز در بردارد. نگاهي به تاريخ اسلام و رويارويي با آندلس در اسپانيا و تحت تأثير قرار دادن فرهنگ براي فروپاشي ساختار جامعه سياسي به خوبي مؤيد اين جمله است. 
هدف از تحت تأثير قرار دادن جامعه، انزواي سياسي است براي اينكه نظام سياسي اسير آن شود. لذا استفاده از ابزار رسانه و دروغ از ابتداي انقلاب براي تأثير بر رفتار انتخاباتي مردم و ايجاد بي تفاوتي سياسي، موجود بوده است. مشاركت سياسي يكي از شاخص هاي اصلي توسعه سياسي نظام جمهوري اسلامي ايران بوده است. براي انزواي اين كشور بهترين ابزار ترغيب به بي تفاوتي نسبت تعلقات اين كشور بوده كه اين مقوله نه تنها در گذشته موجود بوده و از اوايل انقلاب توسط غرب پيگيري مي شده، بلكه در آينده نيز ادامه خواهد داشت. حضور 85 درصدي مردم در انتخابات نشان دهنده اين بود كه رفتار سياسي مردم، رفتاري فعال است، هرچند كه در شيرين نماندن طعم مشاركت سياسي براي نظام، غرب تمام تلاش خود را براي ايجاد قائله 88 انجام داد و البته در انتخابات 92 نيز انجام خواهد داد. كه جا دارد به برخي سناريوهاي غرب در اين زمينه اشاره اي كوتاه داشته باشيم. 
اولين هدف غرب ايجاد طرحي است كه در آن نظام جمهوري اسلامي از منطق مقاومت در سياست خارجي و مسأله هسته اي اجتناب كند. به نظر ميرسد مطلوب غرب رساندن نظام به اين نقطه است كه افكار عمومي بين دو گفتمان مذاكره و گفتمان مقاومت، مجبور به انتخاب شود. اين تلاشي است كه غربيها به شدت دنبال مي كنند و مجموعه مهندسي رفتار سياسي بيروني نسبت به نظام، حول اين محور رقم مي خورد، در اين قالب تحليلي، مي توان رفتارهاي داخلي و خارجي را تحليل كرد. نمي توان منكر اين بود كه جريان انحراف و فتنه در رفتار، گفتار، پنهان و آشكار طالب مذاكره هستند. استفاده از ابزارهاي نرم براي برجسته كردن جريان انحراف و فتنه و به خصوص تلاش براي جدايي بين نحله هاي سياسي داخل، هدفي است كه جامعه را از سياست نااميد ميكند كه بي ترديد در صدر اولويت هاي سياسي غرب قرار دارد. براين اساس حاصل جمع فرمول هاي موجود غرب، اين خواهد شد كه توان نظام سياسي معطوف به انسجام در عرصه داخلي شود. آن چيزي كه نيروي نظام سياسي را بيش از پيش به خود معطوف مي كند و اراده ملي براي رسيدن به اهداف ملي را تحت تأثير قرار دهد. 
مروري بر سناريوهاي امنيتي غرب براي توليد چالشهاي انتخاباتي در نيمه دوم سال ضروري است. در اين بين يك نكته مهم، «تئوري آنتي پيچ» است، آنتي پيچ عبارت است از توليد پيچ امنيتي با اين هدف كه ايران نتواند از «پيچ بزرگ تاريخي» عبور كند. 
در اين بحث كه مقدمات آن هم اكنون مشهود است، موضوعات اقتصادي و به خصوص تحريمها نقش مؤثري دارند. در تحريم، كاهش سطح توليد و افزايش دستمزد رخ خواهد داد و به اين دليل كه سلاح نرم و تبليغات نيز پشت سر آن قرار دارد موجب افزايش سطح مطالبات و توقعات در داخل مي شود. نارضايتي ها اقتصادي شايد بخشي از آن استفاده از قدرت هوشمند و نه نرم توسط غرب عليه ايران باشد، ولي زمينه اين را فراهم مي كند كه بر افكار عمومي تأثير گذاشته تا متأثر از «عدم تحمل افكار عمومي»، نظام به غرب در خصوص مذاكرات هسته اي امتياز دهد. بنابراين انعطاف نظام سياسي در پس نارضايتي هاي اجتماعي خواهد بود كه زمينه آن توسط رسانه هاي غربي (بازوي جنگ نرم) از يكسو و فشارهاي اقتصادي (به عنوان بعد اصلي قدرت هوشمند) از ديگر سو اتفاق مي افتد. شرايطي كه مطلوب غرب خواهد بود تا هم مشاركت سياسي در انتخابات 92 و هم تأثير آن منفعلانه شود. 
راه هاي مقابله با جنگ نرم
راه هاي سلبي: براي مقابله با جنگ نرم، نخست بايستي ويژگي هاي اين نوع جنگ را آناليز كرده و خوب شناخت؛ بايستي جامعه هدف اين مقابله يعني افكار عمومي به خوبي روشن شود؛ آگاه سازي افكار عمومي نسبت به دروغ پراكني هاي غرب با تقويت رسانه هاي خودي و تلاش براي بين المللي كردن اين رسانه ها به درستي صورت گيرد تا نظام سياسي و اجتماعي پيوندي گسست ناپذير از هم داشته باشند. 
راه هاي ايجابي: بهره وري از منابع قدرت نرم مثل «ايدئولوژي اسلامي»، «قدرت نفوذ رهبري»، «حماسه آفرينيها»، «درجه بالاي وفاداري ملت به حكومت» و ... . از ديگر راه هاي ايجابي، گسترش دامنه و شمول فعاليتهاي فرهنگي چه در عرصه داخلي و چه 
بين المللي است. تقويت نيازهاي اقتصادي و فرهنگي مردم از ديگر راههاي مقابله با جنگ نرم است. بهره وري از وزن ايران براي تأثيرگذاري بر افكار عمومي دنيا از طريق كاربرد ديپلماسي عمومي در اين زمينه بسيار مهم است. استفاده از عمليات رواني متقابل عليه غرب و به ويژه استفاده از رسانه براي پرده برداري از فجايع حقوق بشري آمريكا يكي ديگر از راه هاي استفاده از قدرت نرم است.